Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, en az bir yıldan beri bir işyerinde çalışan işçinin iş akdinin, işçi tarafından haklı sebeplerle veya işveren tarafından haksız bir nedenle feshedilmesi halinde, işveren tarafından işçiye ödenmesi gereken bir tazminat türüdür.
Şartları
İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aşağıdaki şartların bir arada bulunması gerekmektedir.
4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamında İşçi Olmak
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir. Kanunda “iş sözleşmesine” dayanarak çalışması ifade edilmiştir. Toplumdaki genel kanının aksine işçi ile işveren arasındaki sözleşmenin yazılı olmasına gerek yoktur. İşçi ile işveren arasında yazılı bir sözleşme yapılmaksızın; sözlü bir sözleşme ile de iş ilişkisi kurulmuş olur ve kişi işçi sıfatını kazanır.
4857 sayılı Kanun’un 4. maddesine göre aşağıda sayılanlar İş Kanunu kapsamında işçi sayılmadığından kıdem tazminatına ilişkin İş Kanunu hükümleri aşağıdaki meslek gruplarında çalışanlar bakımından uygulanmamaktadır.
- Deniz ve hava taşıma işlerinde,
- 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,
- Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
- Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
- Ev hizmetlerinde,
- Çıraklar hakkında,
- Sporcular hakkında,
- Rehabilite edilenler hakkında,
- 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.
En Az Bir Yıl Çalışma Şartı
İşçi, işyerinde en az bir yıl süreyle çalışmış olmalıdır. Bu süre, işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalışılan süreler göz önüne alınarak hesaplanır. Dolayısıyla işçi, işverene ait farklı işyerlerinde çalışmış olsa da işyerlerinde çalıştığı toplam süre en az bir yıl ise işyerinde çalışma süresi şartını sağlamış olur.
Kıdem Tazminatı ve Fesih Nedeni Şartı
İş sözleşmesi, işçi tarafından haklı nedenle veya işveren tarafından haksız nedenle feshedilmiş olmalıdır.
Bu noktada dikkat edilmesi gereken hususlardan biri iş sözleşmesinin belirli süreli olduğu durumlardır. İş Kanunu’na göre belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir. Belirli süreli iş sözleşmesi, belirtilen şartların gerçekleşmesi ile kendiliğinden sona erer. Belirli süreli iş sözleşmesi şartların sağlanması ile kendiliğinden sona ererse işçi, kıdem tazminatına hak kazanamaz. Ancak belirli süreli iş sözleşmesi, belirtilen şartlar sağlanmadan önce işçi tarafından haklı veya işveren tarafından haksız olarak feshedilirse işçi, kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatına hak kazanmış işçiye, işçinin fesih tarihine kadar çalıştığı her yıl için bir aylık giydirilmiş brüt ücreti tutarında tazminat ödenir. İşçinin bir aylık giydirilmiş brüt ücreti ise işçinin fesih tarihindeki ücretidir.
Kıdem tazminatına mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır. Faizin başlangıcı ise iş sözleşmesinin feshedildiği tarihidir.
Kıdem Tazminatına İlişkin Zamanaşımı Süresi
İşçi, hak kaybına uğramamak için kıdem tazminatını zamanaşımı süresi içerisinde talep etmelidir. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre kıdem tazminatının zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre, iş sözleşmesinin feshedildiği tarihten itibaren başlar.